Alleen voor abonnees!
Abonnees lees hieronder meer (scroll naar beneden, NIET KLIKKEN!).
Je kunt deze informatie niet bekijken
Verkoop olieaandeel Oilexpert
Oliemarkt
De impact van Schalieolie
Hoe groot is de impact van schalieolie? Groot, zeer groot. De VS is door de productie van schalieolie Saudi Arabië voorbijgegaan als olieproducent. Hierdoor is de VS politiek minder afhankelijk van de OPEC en andere olieproducerende landen. Om maar een voorbeeld te noemen. Het creëert zeer veel werkgelegenheid en er gaan vele honderden miljarden Usd in om. Maar laten we beginnen bij het begin.
Wat is schalieolie?
Schaliegas zit in kleisteenlagen in de ondergrond. De ‘gewone’ aardgaswinning haalt aardgas uit zandsteenlagen, zoals die onder de Waddenzee en in Groningen. Schaliegas is lastiger te winnen omdat het gesteente compacter is en weinig doorlaatbaar. Het vraagt dan ook een andere winningstechniek (fracking genaamd).
Hoe wordt het gewonnen?
Fracking wordt ook wel hydraulisch fracturing genoemd, oftewel ‘hydraulisch kraken’. Het is de techniek die gebruikt wordt om de boorput te stimuleren. Hierbij worden onder hoge druk grote hoeveelheden water, zand en chemicaliën ingespoten. Door de grote druk ontstaan kleine explosies waardoor de harde grond breekt. De scheurtjes die hierbij ontstaan worden opengehouden door het ingespoten zand. Zo komt het schaliegas vrij en is transport van het gas naar de boorput mogelijk. Deze techniek is de laatste jaren sterk verbeterd, zodat winning van schaliegas rendabel kan zijn.
Door de steeds verbeterde technieken gaat de kostprijs per gewonnen barrel hard naar beneden. Men kan steeds dieper (verticaal) en tevens ook kilometers (5 km is geen uitzondering) horizontaal boren. Ook kan men velden aan elkaar koppelen. En door slimmere technieken ( chemicaliën, waterdruk, bolletjes die de scheuren openhouden etc.) meer rendement uit het veld halen.
De VS als grootste schalieolie producent
Men schatte de productie in 2015 op maximaal 8 – 10 miljoen vaten per dag voor 2020, we zitten in 2019 al boven de 12 miljoen vaten per dag. En de productie neemt nog steeds verder toe. Zie het plaatje hieronder. Al is het de vraag hoe winstgevend de productie werkelijk is, het maakt de VS wel minder afhankelijk van olieproducerende landen in de VS, wat hun politiek zeer goed uitkomt.
De macht van OPEC is hierdoor namelijk sterk afgenomen. Ook de onderlinge verhoudingen staan in de OPEC onder druk en de leden hebben ook hun eigen belangen. Door de lagere olieprijzen moet de OPEC, kwartaal na kwartaal, blijvend aan productiebeperkingen doen wat niet goed valt bij de kleinere olieproducerende landen. Hun economieën hebben veel hogere olieprijzen nodig, maar de groeiende schalieolie productie doet hun inspanningen teniet (2019). De grens is hier naar verwachting dan ook bijna bereikt. Alleen Saudi Arabië kan hier voor haar eigen conto een cruciale rol gaan spelen.
De schalieolie locaties in de VS
Er zijn vele productie locaties, maar de bekendste in de VS zijn: Eagle Ford (Texas), Bakken (North Dakota). Rond 2015 bereikte de productie in deze twee gebieden z’n plafond. Na 2015 nam de Permian hun stokje over.
De VS is momenteel de grootste schalieolie producent. De vraag is of, en hoe lang, VS schalieolie dit hoge groeitempo kan volhouden. Sommige analisten gaan er van uit dat dit nog voor lange tijd het geval zal zijn. Schalieolie heeft dus een grote impact. De Amerikaanse overheidsinstantie voor energie, de EIA, ziet die groei de komende jaren echter wel afvlakken. De grote vraag is of en wanneer de groei zal gaan afvlakken.
Is afvlakkende groei te verwachten?
Marktkenners zien de productie de komende jaren met zeer 5 miljoen vaten per dag stijgen. Dat is dus nog 40 procent erbij! Veel hangt hierbij wel af van de olieprijs en de continuering van lagere winningskosten. Hogere olieprijzen zullen de producenten helpen en lagere break-evenkosten gaan hun businessmodel verbeteren. Er zijn namelijk zeker grote twijfels over de economische levensvatbaarheid op de langere termijn.
Behalve een moeizamer financiering spelen daarbij ook technische en geologische beperkingen een rol. Er wordt steeds meer water en gas met de olie mee geproduceerd en in de beste gebieden moet men de putten steeds dichter bij elkaar boren. Dat komt de productie niet ten goede. En de beste gebieden zijn al aangeboord, men moet op zoek naar andere locatie, die vaak hogere winningskosten hebben. Dit zou de groei dus af kunnen vlakken.
Toch is de meerderheid van menig dat de groei voorlopig niet zal afvlakken. Onderstaand plaatje, geproduceerd door een vooraanstaand wereldwijd consultancy bedrijf, geeft eveneens aan dat de groei door zal gaan. Dit op basis van de algemene forecast van circa Usd 70/Bbl voor Brent-olie voor de komende 5 jaar.
De break-even cost van Schalieolie
Niemand weet exact wat hier de ware cijfers zijn. Wel zijn de meesten het over de onderstaande break-evenkosten eens. Usd 55-60/Bbl wordt als gemiddeld beschouwd. Dus hebben de schalieolie producenten Usd 60 WTI (Western Texas Intermediatee) oilprice nodig, zie daar de impact. Daar zitten we op september 2019 niet. Pas dan gaat men echt geld verdienen. Omdat de rente de afgelopen paar jaar naar nul toe beweegt gaat een deel van het overtollig geld van vermogensbeheerders naar schaliegas projecten. Dit heeft de boom versterkt.
Schalieolie blijft een wildcard
De aantrekkelijkheid voor schalieolie zit in de flexibiliteit van de investeringen; het is gemakkelijk om die op korte termijn naar boven of naar beneden te laten gaan (bv als reactie op ontwikkelingen van de olieprijs). Dat weegt echter naar mijn mening niet op tegen het gebrek aan winstgevendheid. Het aantal faillissementen blijft stijgen ( geschat tot nu toe 10 pct van alle VS producenten, data mid 2019), de olieprijs moet verder omhoog om deze industrie winstgevend te maken. Omdat er vele verschillende visies zijn over de toekomstige olieprijs, blijven er investeerders geloof houden in deze sector. De voorlopige lage rente helpt hierbij. Men spreekt nu van negatieve rente! In de VS kan de rente zelfs nog wat verder omlaag dan in Europa, waardoor deze bedrijven nog gemakkelijker kunnen herfinancieren of leningen kunnen krijgen.
Schalieolie zal voorlopig een belangrijke rol spelen en de olieprijzen sterk beïnvloeden, de impact er van is dus groot. Gezien de vele onzekere en onvoorspelbare factoren die de olieprijs beïnvloeden (politiek, handelsoorlogen, renteniveau en wereldwijde olievraag moeten we niet verder willen kijken dan 5 jaar.
Belang van Strait of Hormuz
De feiten
Belang van Strait of Hormuz; 2018 werd er gemiddeld 21 miljoen vaten per dag door schepen vervoerd door de Straat van Hormuz (info IEA). Dat komt doordat landen als Iran, Saudi Arabië en de UAE hun laadstations hebben. Bij een wereldwijde productie van circa 103 miljoen vaten per dag gaat dus ongeveer 20% van de wereldwijde olie productie door dit vaarwater.
Doordat de straat van Hormuz op sommige punten smal (21 mijl op het smalste punt) is, kan het relatief gemakkelijk dicht. Dit kan enorme prijseffecten hebben en politieke spanningen veroorzaken. Naast olie wordt ook LNG (aardgas) via schepen door deze straat vervoerd (25% van de wereld productie). Kortom het belang van een open vaarroute is hier zeer groot.
Het gevaar van dit belang
De landen grenzend aan de straat van Hormuz buiten de strategische ligging uit wanneer ze in het nauw zitten. Met name de onderontwikkelde landen in met financiële problemen gebruiken de straat van Hormuz als wapen. Of politiek of economisch. De afsluiting van de straat is het politiek gezien een sterke troef. Torenhoge olieprijzen zijn niet wenselijk, terwijl de meeste landen onvoldoende eigen energieproductie hebben om hun industrie en energiebehoefte veilig te kunnen stellen.
Dus is niet verwonderlijk dat Saudi Arabie en de UAE heel serieuze plannen hebben voor het bouwen van extra terminals en het aanleggen van een alternatieve pijpleiding infrastructuur om eventuele logistieke beperkingen rond deze vaarroute het hoofd te bieden. Saudi Arabië kan nu nog via de Petroline nog 5 mln vaten per dag via de Rode Zee exporteren, maar dat is te weinig om te spreken van een alternatieve route. Abu Dhabi heeft een 40 miljoen barrel strategische opslag die via een pijpleiding beleverd wordt. Maar dat is ook niet voldoende bij een volledige afsluiting van de straat van Hormuz.
Met name de toenemende acties van oncontroleerbare en onvoorspelbare terroristische bewegingen gericht op het aanvallen van olietankers, pijpleidingen en opslagtanks, maakt het investeren in alternatieve logistieke investeringen belangrijker dan ooit.
De impact op olieprijzen
Het geheel of gedeeltelijk afsluiten van de straat van Hormuz leidt tot minder olie op de markt. De prijzen schieten omhoog door de krapte op de markt en de enorme stijging van de verzekeringspremies. Omdat de dreiging vaak komt van niet stabiele landen of extreme groeperingen is het risico op een daadwerkelijke afsluiting niet goed in te schatten. Hierdoor reageren de olieprijzen op ieder nieuwsbericht en worden enorme pieken afgewisseld met grote dalingen. Immers uiteindelijk gaat het niet gebeuren.., of wel?
Is afsluiting een dreiging, en niet meer dan dat?
Belang van Strait of Hormuz, tot nu toe is het veelal bij dreigen gebleven. Militaire overmacht van met name de VS in de golf maakt het voor partijen moeilijk hun woorden waar te maken. Enerzijds doordat ze de middelen niet hebben, of bang zijn voor de consequenties. Extremistische groepen hebben (nog) te weinig vuurkracht, maar individuele landen kunnen desondanks toch kiezen voor een afsluiting van de straat van Hormuz als demonstratie van hun macht en/of als onderhandelingswapen. Ook al kan dit uiteindelijk leiden tot een oorlog. Zo heeft beschikt bijvoorbeeld Iran over honderden kleinere speedboten. Deze kunnen tegelijkertijd aanvallen uitvoeren op vijandige doelen. In 2012 werd een grote oefening uitgevoerd rond een eventuele afsluiting van de straat van Hormuz. In werkelijkheid zullen er meer dan duizenden zeemijnen neergelegd moeten worden om een volledige sluiting te kunnen bereiken. Omdat dit weken duurt, en zichtbaar is, lijkt dit een onwaarschijnlijke mogelijkheid.
Door de voortdurende, verslechterende financiële situatie van veel olie-exporterende landen, neemt de welvaart en het welzijn van hun bevolking af. Lager dan gebudgetteerde olieprijzen leidt tot achteruitgang en ontevredenheid. Uit de geschiedenis weten we dat een ontevreden bevolking gevaarlijk is en de bereidheid tot het nemen van foutieve beslissingen groter wordt. Op basis van de ontwikkelingen in de afgelopen jaren kan men stellen dat het risico op een daadwerkelijke afsluiting van de straat van Hormuz door landen met grote interne problemen en onvoldoende financiële middelen eerder toe- dan afgenomen is.
OPEC en de olieprijs
Kartel of niet?
De OPEC landen zijn producenten van olie en spreken samen af hoeveel ze maximaal mogen produceren om de olieprijs te ondersteunen. Dus is er sprake van een kartel. De VS is hier een juridische strijd tegen begonnen, het staat haaks op hun visie t.a.v. vrije handel. Toch lukt het de OPEC steeds minder resultaat te boeken, hoe komt dat?
OPEC en schalieolie
De VS heeft veel schalieolie in de grond. In het begin vond de winning vooral plaats in de gebieden Eagle Ford (Texas) en Bakken (North Dakota). Rond 2015 bereikte de productie in die twee gebieden z’n plafond. Na 2015 nam de Permian (Texas) het stokje over. Op dit moment produceert de VS 13-14 miljoen vaten schalieolie per dag! De grafiek hieronder laat zien dat de toename van schalieolie veel groter is dan destijds gedacht, mede door de steeds betere productietechnieken.
Hiermee haalt de VS Saudi Arabië (12 miljoen vaten per dag) dus in. De VS als grootste olieproducent ter wereld. Het wordt duidelijk dat de VS een grote rol heeft gekregen. Rusland met circa 10 miljoen vaten per dag doet vaak mee met de OPEC beslissingen en wordt als blok nu OPEC plus genoemd.
Wordt OPEC steeds onbelangrijker?
Het lijkt er momenteel wel op. Het grote voordeel van schaliegas is dat de winning snel opgestart en gestopt kan worden. Gaat de prijs over de 60 Usd/ Bbl dan leidt dat tot meer productie, letterlijk uit alle gaten en hoeken. De VS heeft enerzijds een lage olieprijs nodig voor haar industrie, de schalieolie-producenten hebben liever een hoge prijs. Overall wil de VS een lage olieprijs. OPEC heeft een prijs nodig van 60-85 Usd/ Bbl voor haar budget en al haar ambitieuze plannen om hun economie minder olie afhankelijk te maken, maar dat lukt steeds minder. Bij elke poging de olieprijs boven de 60 Usd/ Bbl te stuwen lokt dit extra productie van schalieolie in de VS uit.
Schaliegas op langere termijn
Hoe lang blijft VS schalieolie doorgroeien? Dit is een grote onzekerheid. Aan de ene kant zijn er de plannen van de Amerikaanse majors om de productie hier te verhogen. En laten we de track record van VS schalieolie de afgelopen jaren niet vergeten: de werkelijke productie viel er steeds hoger dan de voorspelde productie.
Aan de andere kant is er de steeds duidelijker wordende afname van de groei in de productie per put. De ruimte om nieuwe putten te boren in de sweet spots (de beste gedeeltes waar de meeste putten geboord worden) begint nu ook in de Permian op te raken. Men gaat er steeds meer putten boren op kleine afstand van de bestaande putten en die leveren (voor een zelfde putontwerp) 20-40% minder op. Daarnaast wordt er, door de afnemende druk in de sweet spots, geleidelijk aan relatief meer gas en minder olie geproduceerd. En aan gas valt in de VS heel weinig te verdienen. Dus de economics worden minder. Samenvattend: Schalieolie wordt steeds duurder om te produceren.
Zal OPEC verdwijnen?
De wereldwijde olievraag blijft groeien. De omschakeling naar elektrische wagens gaat in de derde wereld snel. Vanaf 2025 zijn er veel autoproducenten die alleen nog elektrische auto’s zullen maken. Toch zullen andere grote landen (India, Pakistan, China etc.) hier niet zo snel op overschakelen. De wereldbevolking blijft groeien en plastics blijven, vooralsnog, gevraagd. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) voorspelt dat tot 2040 de vraag naar olie blijft groeien. Oil Majors hebben de laatste 10 jaar weinig in deep sea oliewinning gestoken. Te duur, risicovol en niet duurzaam. In 2040 zal circa 33% van de energieproductie duurzaam zijn.
Wanneer de de productie van schalieolie gepiekt heeft in de VS kan de olieproductie in SA weer naar het maximum en neemt de macht van SA en de OPEC relatief weer toe. De productie van niet-OPEC-landen zal daarentegen tegen 2040 bijna een derde lager liggen dan nu. Het marktaandeel van de OPEC zal daardoor tegen 2040 de 50 procent naderen. Dat is een niveau dat sinds de jaren 70 niet meer is voorgekomen. OPEC heeft wel politieke overeenstemming nodig met haar leden, wat door de steeds verslechterende economieën lastiger wordt. De huidige politieke ontwikkelingen binnen de afzonderlijke lidstaten maakt het steeds moeilijker consensus te krijgen t.a.v. de maximale olieproductie. Het lijkt erop dat OPEC, of OPEC plus, wel blijft bestaan gezien de enorme bedragen die op het spel staan. De belangen zijn zeer groot.
OPEC en de olieprijs (2)
OPEC landen zijn zeer afhankelijk van de olie inkomsten. Het zoeken en investeren in andere bronnen van inkomsten is kapitaalintensief en ligt niet de hun aard. Saudie Arabië heeft hiertoe Vision 2030 als speerpunt gemaakt, maar de huidige olieprijzen zijn te laag voor wat SA wil bereiken. De overige OPEC landen hebben het politiek intern lastig, hebben het geld hard nodig en zien liefst een olieprijs van USD 100/ Bbl. Omdat dit nu alleen maar extra schalieolie productie in de VS uitlokt, is dit geen optie voor hen. De OPEC zal de komend jaren moeten wennen aan prijzen tussen de Usd 50-70/ Bbl en hooguit hopen op betere tijden.
De VS wordt steeds minder afhankelijk van olie- importen. De VS trekt zich terug uit het Midden Oosten simpelweg omdat hun belangen verschuiven en de geldverslindende oorlogen weinig succesvol zijn. Aartsvijand Amerika wordt hierdoor minder zichtbaar en zullen de afzonderlijke landen hun bevolking moeilijker tevreden kunnen stellen. Geen gemeenschappelijke vijand roept om betere gezondheidszorg, scholing en werk.
Naast samenwerking rond de olieprijs zal ook gewerkt moeten worden aan alternatief beleid wil OPEC niet uiteenvallen door interne politieke problemen in de afzonderlijke lidstaten.
Verschillende soorten olie
belangrijker dan bekend
Deel op
Er zijn veel meer soorten olie dan je denkt. Logisch want de aardolie wordt gewonnen op vele verschillende plaatsen in de wereld . In hoofdlijnen verschillen de soorten olie in viscositeit en vluchtigheid. Dit komt ook tot uitdrukking in de kleur, van bijv. goudkleurig tot pikzwart.
Er zijn 4 types aardolie:
- Zeer lichte olie; hieronder valt naphtha (grondstof voor chemische industrie), benzine en kerosine.
- Lichte olie; hieronder valt diesel en scheepvaart diesel
- Medium olie; hieronder vallen de meeste crude oils.
- Zware olie; Hieronder valt heavy crude, en fuel oil (bunkerolie)
Deze soorten olie zijn allemaal slecht voor het milieu, oplopend in gradatie.
Waarom is dit belangrijk?
Raffinaderijen zijn ontworpen voor bepaalde crude soorten. Kunnen ze die niet lokaal inkopen, dan MOETEN ze uitwijken naar andere bronnen. Traders weten deze mogelijkheden precies en met deze kennis valt veel geld te verdienen. Denk niet dat alle olie rechtstreeks van A naar B wordt vervoerd. Er worden veel logistieke swaps (ruilingen) afgesloten om de logistieke kosten te besparen. Zo zijn er logistieke swaps om de vervoerskosten te reduceren, kwaliteit swaps om de marge te vergoten en time swaps om voordeel te halen uit de prijsontwikkeling in de markt.
In de praktijk delen de traders, kopers en verkopers dit verschil, waardoor de transactie voor alle partijen geld oplevert.
Dit is dan ook de reden dat de gebruikelijke prijsverschillen tussen bijvoorbeeld Brent en WTI fluctueren en bepaalde soorten crude opeens veel harder stijgen dan de overige oliesoorten.
Zo is Brent een prima olie om benzine te maken, daardoor is Brent normaal gesproken duurder dan WTI en de OPEC prijzen. De Europese raffinaderijen kunnen ook andere kwaliteiten olie inkopen, dit resulteert echter wel in minder benzine output en meer diesel en zwaardere halffabrikaten.
Kortom de prijs van benzine, kerosine en diesel bepaalt welke soort olie het beste gekocht kan worden door een raffinaderij. Is op een moment de benzineprijs zeer hoog dan wordt de vraag in Europa naar Brent groter en stijgt de prijs. En meestal dus ook de differential tussen WTI en Brent.
Dit geldt ook voor Amerikaanse raffinaderijen die graag olie uit Venezuela halen. Politiek onrust in Venezuela leidt daardoor tot prijsverhogingen van gelijksoortige oliekwaliteit. Let wel de olie kwaliteit schommelt soms ook. Zo kochten Amerikaanse raffinaderijen tijdelijk geen olie van Venezuela (2017) omdat de olie door slecht onderhoud aan de pijpleidingen en een gebrek aan chemicaliën (om de olie te behandelen niet aan hun wensen voldeed.
Deze calculaties noemt men ook wel de “crackspread”, de marge die het kraken van de olie oplevert. De “crackspread” bepaalt welke soorten crude het beste voor een specifieke raffinaderij gekocht kunnen worden en tevens de bezettingsgraad (capacity rate).
Allemaal zaken om rekening mee te houden, omdat hierdoor trends en acties in de markt voorspelbaar worden. Hiermee wordt door handelaren veel geld verdiend.
