De feiten
Belang van Strait of Hormuz; 2018 werd er gemiddeld 21 miljoen vaten per dag door schepen vervoerd door de Straat van Hormuz (info IEA). Dat komt doordat landen als Iran, Saudi Arabië en de UAE hun laadstations hebben. Bij een wereldwijde productie van circa 103 miljoen vaten per dag gaat dus ongeveer 20% van de wereldwijde olie productie door dit vaarwater.
Doordat de straat van Hormuz op sommige punten smal (21 mijl op het smalste punt) is, kan het relatief gemakkelijk dicht. Dit kan enorme prijseffecten hebben en politieke spanningen veroorzaken. Naast olie wordt ook LNG (aardgas) via schepen door deze straat vervoerd (25% van de wereld productie). Kortom het belang van een open vaarroute is hier zeer groot.
Het gevaar van dit belang
De landen grenzend aan de straat van Hormuz buiten de strategische ligging uit wanneer ze in het nauw zitten. Met name de onderontwikkelde landen in met financiële problemen gebruiken de straat van Hormuz als wapen. Of politiek of economisch. De afsluiting van de straat is het politiek gezien een sterke troef. Torenhoge olieprijzen zijn niet wenselijk, terwijl de meeste landen onvoldoende eigen energieproductie hebben om hun industrie en energiebehoefte veilig te kunnen stellen.
Dus is niet verwonderlijk dat Saudi Arabie en de UAE heel serieuze plannen hebben voor het bouwen van extra terminals en het aanleggen van een alternatieve pijpleiding infrastructuur om eventuele logistieke beperkingen rond deze vaarroute het hoofd te bieden. Saudi Arabië kan nu nog via de Petroline nog 5 mln vaten per dag via de Rode Zee exporteren, maar dat is te weinig om te spreken van een alternatieve route. Abu Dhabi heeft een 40 miljoen barrel strategische opslag die via een pijpleiding beleverd wordt. Maar dat is ook niet voldoende bij een volledige afsluiting van de straat van Hormuz.
Met name de toenemende acties van oncontroleerbare en onvoorspelbare terroristische bewegingen gericht op het aanvallen van olietankers, pijpleidingen en opslagtanks, maakt het investeren in alternatieve logistieke investeringen belangrijker dan ooit.
De impact op olieprijzen
Het geheel of gedeeltelijk afsluiten van de straat van Hormuz leidt tot minder olie op de markt. De prijzen schieten omhoog door de krapte op de markt en de enorme stijging van de verzekeringspremies. Omdat de dreiging vaak komt van niet stabiele landen of extreme groeperingen is het risico op een daadwerkelijke afsluiting niet goed in te schatten. Hierdoor reageren de olieprijzen op ieder nieuwsbericht en worden enorme pieken afgewisseld met grote dalingen. Immers uiteindelijk gaat het niet gebeuren.., of wel?
Is afsluiting een dreiging, en niet meer dan dat?
Belang van Strait of Hormuz, tot nu toe is het veelal bij dreigen gebleven. Militaire overmacht van met name de VS in de golf maakt het voor partijen moeilijk hun woorden waar te maken. Enerzijds doordat ze de middelen niet hebben, of bang zijn voor de consequenties. Extremistische groepen hebben (nog) te weinig vuurkracht, maar individuele landen kunnen desondanks toch kiezen voor een afsluiting van de straat van Hormuz als demonstratie van hun macht en/of als onderhandelingswapen. Ook al kan dit uiteindelijk leiden tot een oorlog. Zo heeft beschikt bijvoorbeeld Iran over honderden kleinere speedboten. Deze kunnen tegelijkertijd aanvallen uitvoeren op vijandige doelen. In 2012 werd een grote oefening uitgevoerd rond een eventuele afsluiting van de straat van Hormuz. In werkelijkheid zullen er meer dan duizenden zeemijnen neergelegd moeten worden om een volledige sluiting te kunnen bereiken. Omdat dit weken duurt, en zichtbaar is, lijkt dit een onwaarschijnlijke mogelijkheid.
Door de voortdurende, verslechterende financiële situatie van veel olie-exporterende landen, neemt de welvaart en het welzijn van hun bevolking af. Lager dan gebudgetteerde olieprijzen leidt tot achteruitgang en ontevredenheid. Uit de geschiedenis weten we dat een ontevreden bevolking gevaarlijk is en de bereidheid tot het nemen van foutieve beslissingen groter wordt. Op basis van de ontwikkelingen in de afgelopen jaren kan men stellen dat het risico op een daadwerkelijke afsluiting van de straat van Hormuz door landen met grote interne problemen en onvoldoende financiële middelen eerder toe- dan afgenomen is.
